Сөекле кызым!
Синең мәктүбеңне (15/8) алдым. Китапларның барып чыгуы яхшы булган. Аңарга мин дә мәракда идем . Китапның мәтене булгач, уны һәртөрле тәрҗемә итеп була. Ләкин, минемчә, әле ни булыр, ни булмас дип тәрҗемә итеп маташма. Бәлки мәтендән генә файдаланырга туры килер. Тагы бер телдән икенче, өченче телләргә тәрҗемә ясаганда, асыл мәгънә дә гаиб улучан. Кичә генә (20 август) Мәрьям ханымларның Октайның бәләдия никяхы булды. Искешәһәрдән егермеләп кода, кодагый, кодачалар да килгәнләр иде. Килүчеләр арасында Николай кода, Марфуша кодагый вә Надежда кодачалар да мәҗлескә шәрәф бирүдә иделәр. Аллаһ бәхет-сәгадәт бирсен.
Бу атна эчендә безнең мондагы агай-энене мәшгуль иткән мәсьәлә Муса әфәнде хакында Батталның1 бик чиркин язулары булды. Муса әфәндегә дустлары төрек тәбәгалеге алып бирү берлә уграшалар иде. Үзе дә шуны бик тели иде. Шул хакда полис тәхкыйкатен ясап ята иде. Баттал, «Тасвир» гәзитәсендә2 Йосыф Акчураны дегенерат, алколик баласы, идеалсыз адәм дип әнваг тәхкыйрьләрдән соң Муса әфәндене кулга алып, тетеп салды. Муса әфәндене большевик агенты итеп, бер алколикның баласы, сәяси авантюрист итеп чыгарды. Бу бөтен колониягә фәүкылгадә начар тәэсир ясады. Муса әфәнде, мескин, хасталанды, берничә көн ашый алмады. Көне-төне аглады , диләр. Без хәзер шул начар тәэсирләрне азалтыр өчен колониядән имзалар туплап, матбугатка бирдек. Мескингә тәбәгалеген бирмәү ихтималлары бар. Үзе болай да көндән-көн зәгыйфьләнә, ябыга бара. Элекке кебек Яшелкөй3 мөфтисенең өендә мөсафир булып яши. Үзен бик карыйлар.
Садри бәй сәламәт. Камилә ханымның өч йорт арасында чабып йөри-йөри аяклары шешкән. Аксап-туксап кына йөри. Ләбиб бәй диңгез банйосына барып, озын кояшда калып, бөтен тәнен яндырган. Хәзер анадан тума, мәрһәмләр берлә майланып, өендә мәхбүс кебек ята.
Сиңа Наилә берлә Вахид бәйнең адресларын җибәрәм. Ләкин алар ай башында Кимбрич дарелфөнүненә китәчәкләр, имеш. Әгәр аларны күрә алсаң, бик бәһале булмаса, миңа бер чалбар аскысы – подтяжка күндер. Ләкин Берлинда 96 пфенниг булган кыйсемендән. Монда алар 4–5 лирадан очсыз түгел. Син теккән аскы бик искерде.
Үзем, имкян булганда, диңгезгә барып керәм. Ләкин ул да шактый бәһале. Монда кавын-карбыз бик күп, бик ашыймыз. Йөзем дә чыкды. Бу мәйвалар миңа бик файдалы.
Пакетлардан бик курыккансың, лөзүме юк исә һич юлламам. Ундан мөстәрих ул . Ул шактый мәсрафлылыкка башка мәшәкатьле дә эш. Әлегә хуш, кызым. Әтиең Мөхәммәдгаяз.
21 август, 1948. Бәйуглы.
Әсирләр килеп чыкканы юк әле. Син инглизчәңне бераз тәрәкъкый итдерә аласыңмы? Әллә алманчаны тәрәкъкый итдерү берлә генә вакыт кичәме? Олимпиададан кайтканлар һәммәсе дә, туярлык аш ашый алмадык, дип зарланалар. Синең пансион уңышлы чыкды булырга кирәк. Хуш, кызым.
Гомәр Сали карысы Зөләйха ханымга мәктүб язып салырга онытма. Хельсинки мелласы Вәлиәхмәд хаста булырга кирәк. Алар да, Хельсинки мәхәлләсе дә бер мелла имам эзләп, хат яздылар. Әле җавап яза алмадым.
Искәртмәләр һәм аңлатмалар:
122. Сәгадәт Чагатайга. Хат ТР МАда (2461 ф., 1 тасв., 6 эш) саклана. Автограф гарәп язуында. Текст шуннан алынды. Беренче тапкыр басыла.
1 Баттал – Габделбари Баттал.
2 «Тасвир» гәзитәсе – бу турыдагы мәгълүматны … биттәге искәрмәдән карагыз.
3 Яшелкөй – Истанбулда урнашкан дачалар җире. Иске исеме – Айа (изге) Стефанос. Русиянең Госманлы дәүләтен Балкан сугышында җиңеп, килешү имзалаган җир. Истанбулның Ататөрек исемендәге һава юллары үзәгенә терәлеп урнашкан. 1940 елларда анда әле төрекләр һәм мөселманнар аз булып, күпчелек халыкны французлар, итальяннар тәшкил иткән.
Мәракда идем – борчыла идем.
Мәтене – тексты.
Бәләдия – шәһәр идарәсе.
Чиркин – җирәнгеч.
Тәбәгалеге – гражданлыгы.
Тәхкыйкатен – шиксезлеген.
Алколик – алкоголик.
Әнваг тәхкыйрьләрдән – төрле хурлаулардан.
Аглады – елады.
Мәрһәмләр – ярага сөртә торган майлар.
Мәхбүс – тоткын.
Кимбрич дарелфөнүненә – Кембридж университетына.
Пфенниг – немец акчасы.
Мөстәрих ул – тыныч бул.
Карысы – хатыны.