Sayın okurlar, Tatar edebiyatının klasik yazarı Ayaz İshakî’nin Türkçe eserleri bölümüne hoş geldiniz.
Tarihten bilindiği üzere Tatar halkının bağımsızlığı yönünde aktif faaliyetlerde bulunan tanınmış aydınlar uzun yıllar unutturulmaya çalışılmıştır. Ayaz İshakî onların başında geliyor. İsmini bile anmak, telaffuz etmek yasaktı. Her ne kadar halkımızın manevi ışığını gölgelemeye çalışsalar da onu Tatarların gönlünden silemediler. Demir Perdelerin kalkmasıyla Ayaz İshakî’nin ismi de, bıraktığı değerli edebi mirası da sevdiği halkına geri döndü. Bu konuda özverili çalışmalar yapan edebiyat uzmanları, değerli âlimlerimize teşekkür borçluyuz.
“Yazar”, “gazeteci” ve “devrimci lider” gibi çok yönlü tanımlamalarla adı anılan Ayaz İshakî’nin tüm çalışmaları tek bir amaca – Tatar halkının milli şuurunu uyandırmaya, milli bilinci ayakta tutmaya, milli düşünce ve milli yenileşme konularına yönlendirmiş, Tatar milletini korumaya, milli bekasını savunmaya vakfetmiştir.
Ayaz İshakî, 76 yıllık ömrünün 60 yılını milletinin bağımsızlığına, 50 yıldan fazlasını Tatar edebiyatı ve Tatar milli basın yayınına adamıştır. 1990’lı yıllarda onun mirasını derlemek ve okurlara kazandırmak için büyük çaba gösterilse de yazdığı eserlerinin bazıları halkımız tarafından hala yeterli kadar bilinmemekte. Hayatının son yıllarını Türkiye’de geçirdiği için bu yıllarda yaptığı çalışmalar hala araştırma konusudur.
Uzmanların dediklerine göre Ayaz İshakî’nin ilmi ve edebi yayıncılık hizmetleriyle birlikte 600’e yakın eseri bilinmekte. Onun 1922 yılında yazdığı ve 1927 yılında Türkiye Türkçesine çevrildiği ve bu bölümde yer alan “Üyge Taba” (Өйгә таба) uzun hikâyesi Türkiye’de birkaç kere yayımlanmış olup, lise edebiyat dersi programına da dâhil edilmiş, üniversitelerin Çağdaş Türk Diller ve Edebiyatları bölümü programında öğrenciler tarafından incelenmesi gereken eserler arasında yer almaktadır. Ayrıca Gülseren Özdemir, Metin Arıkan, Samet Azap, Ayşe Yılmaz Balkan gibi genç Türk akademisyenlerin bilimsel makalelerinin de ana konusu olmuştur.
Ayaz İshakî eserlerinin Türkiye’ye tanıtılmasında hiç şüphesiz tercümelerin önemi çok büyükt. Bu konuda Doç.Dr. Çulpan Zaripova-Çetin’in Muğla Üniversite’sinde çalıştığı yıllarda öğretim görevlisi Hayati Yılmaz ile birlikte yayımladığı “Ayaz İshakî. Hikâyeler (Seçmeler)” kitabı takdire şayandır. Bu baskıda yer alan “Sünnetçi Dede”, “Beklenen Gelin”, “Uztazbike”, “Keçi Derisinden Çizmeler”, “Güvey”, “Zırlak Hayrullah” gibi hikayelerden Tatar halkının milli değerleri, gelenek-görenekleri, hayat felsefesi doğrultusunda bilgi edinmek mümkün.
Günümüzde Ayaz İshakî, sadece kendi vatanında değil, Türkiye’de de saygın bir yazar olarak tanınmakta. İslam Ansiklopedisi’nde onunla ilgili bilgiler yer almakta.
Ruşaniya Altay,
Araştırmacı-gazeteci, çevirmen.